(บทความจากคู่มือต่อติดราชการศาลยุติธรรม ฉบับประชาชน)
คดีอาญาได้แก่คดีที่เกิดขึ้นจากการกระทำฝ่าฝืนข้อห้ามของกฎหมายที่บัญญัติว่าการกระทำดังกล่าวนั้น
เป็นความผิดและมีบทลงโทษทางอาญาเกี่ยวกับความผิดและซึ่งกำหนดไว้ในประมวลกฎหมายอาญาและกฎหมายอื่นๆเช่น
พระราชบัญญัติต่างๆซึ่งอาจเป็นความผิดตามประมวลกฎหมายอาญาหรือกฎหมายอื่นซึ่งมีโทษทางอาญาหรือที่พูดกันว่าฟ้องให้ติดคุก
หรือรับโทษผู้อื่นในทางอาญา
คดียาเป็นคดีที่เมื่อเกิดขึ้นจะกระทบกระเทือนถึงความสงบสุขของสาธารณชนในบ้านเมืองเช่นมีการฆ่าคนตาย
เกิดขึ้นมีการใส่ร้ายป้ายสีหมิ่นประมาทขึ้นมีการชิงทรัพย์ปล้นทรัพย์กันเกิดขึ้น ตัวอย่างคดีที่พบบ่อยได้แก่คดีทำร้ายร่างกาย
คดีลักทรัพย์คดีชิงทรัพย์คดีปล้นทรัพย์คดีฆ่าคนตายคดีประมาททำให้ผู้อื่นบาดเจ็บหรือเสียชีวิตคดีรับของโจรเป็นต้น